سمینار چیست؟
امروزه واژه هایی مثل سمینار، کنفرانس و… بیش از گذشته به گوش ما می خورد و گاهی در تابلو های تبلیغاتی نیز به چشم می آید.
ممکن است برای برخی از افراد این واژه کاملا شناخته شده باشد اما طبق تحقیقی که در سایت آمار گوگل انجام دادم تقریبا در ماه ۴۰۰ مرتبه جمله ” سمینار چیست؟” توسط فارسی زبانان جستجو می شود یعنی در یک سال حدود ۵۰۰۰ مرتبه! از گوگل این سوال پرسیده می شود که سمینار چیست؟ پس به این نتیجه رسیدم که برای آن دسته از دوستانی که تازه با این واژه ها آشنا شدند و این سوال برای آنها مطرح است پاسخ دهم. به همین خاطر اول رفتم فرهنگ لغت عمید (معانی لغات فارسی) را باز کردم تا معنی لغوی آن را بنویسم و بعد به توضیحات خودم بپردازم.
درس گروهی یا همکاوی یا سمینار (به انگلیسی: seminar) نوعی درس در دانشگاه‌ها است که استاد واحد ندارد و جلسات سخنرانی استادان حول موضوع خاصی است. دسته ای از دانشجویان که تحت نظر یک استاد در رشته‌ای خاص به تحقیق و تتبع می‌پردازند سخنرانی‌هایی در آن رشته ترتیب می‌دهند. از زمره اهداف برگزاری درس گروهی این است که دانشجویان را با نمونه‌های عملی مسائلی که در پژوهش‌های میدانی و غیره پیش می‌آیند آشنا کنند. تعداد دانشجویان در جلسات درس گروهی معمولاً کمتر از کلاس‌های عادی دانشگاه است.
در واقع، سمینار به نوع خاصی از رویدادها گفته می‌شود که در آن یک یا چند نفر سخن‌ران و ارائه‌دهنده‌ی اصلی وجود دارند و درمورد یک موضوع خاص صحبت می‌کنند. معمولا در سمینارهای موفق، سایر شرکت‌کنندگان نیز در بحث اصلی مشارکت می‌کنند و ارائه‌دهندگان اصلی بیشتر نقش تسهیل‌گر و هدایت‌کننده‌ی بحث‌ها را ایفا می‌کنند. گاهی اوقات این مشارکت صرفا به پرسش و پاسخ میان شرکت‌کنندگان و سخن‌رانان محدود می‌شود.
شاید ملموس‌ترین رویدادهایی که با عنوان سمینار برگزار می‌شوند و درموردشان می‌شنویم، رویدادهایی با عنوان سمینار کارشناسی ارشد هستند که در آنها دانشجوی کارشناسی ارشد در انتهای دوره‌ی آموزشی خود به تحقیق درمورد یک موضوع خاص می‌پردازد و در یک سالن و در جمع اساتید و سایر دانشجویان به توضیح درمورد آن می‌پردازد و در انتها به سوالات آنها پاسخ می‌دهد.
اهداف برگزاری سمینار
هر سمینار می‌تواند یک یا چند هدف عمده داشته باشد. مثلا در یک سمینار با هدف تحصیلی، حاضرین به بحث و تبادل نظر درمورد یک مسئله‌ی آکادمیک می‌پردازند تا بتوانند اطلاعات بیشتر و البته عمیق‌تری درمورد آن به دست بیاورند و به نتایج جدیدی برسند. در سیمنارهای آموزشی هم مشابه همین اتفاق رخ می‌دهد. مثلا یک عده دور هم جمع می‌شوند تا درمورد یک موضوع خاص مثلا سرمایه‌گذاری در بورس بیشتر بدانند.
برخی از سمینارها در کنار اهداف آموزشی، اهداف انگیزشی هم دارند. یعنی می‌خواهند به شرکت‌کنندگان انگیزه‌ی انجام یک کار خاص را بدهند. مثلا یک سمینار در حوزه‌ی کارآفرینی می‌تواند هدف خود را این‌طور تعریف کند: تشویق افراد به شروع کسب‌وکارهای کوچک و جدید.
ریشه‌شناسی
واژه سمینار یک واژه لاتین است که برگرفته از فعل سمیناریوم به معنی قطعه بذر می‌باشد. گرچه در زبان فارسی به این مفهوم درس گروهی می‌گویند اما معادل فارسی این واژه «همکاوی» معین گردیده.
نرم افزار
معمولا با پیشرفت علم ارائه سمینارها نیز جذاب تر شده و فرد ارائه دهنده از وسایل بصری برای این که بتواند مفهوم صحبت هایش را بهتر منتقل کند استفاده می کند.یکی از رایج ترین این نرم افزارهای ارائه سیمنار با پاورپوینت هست که در صورتی که به خوبی از آن استفاده شود می توانید انتقال اطلاعات را چند برابر کند و برای مخاطب هم جذاب باشد.
چگونه یک سمینار خوب ارائه دهیم؟
سمینار دادن فرصتی عالی برای به اشتراک گذاشتن دانش و تجربه با دیگران است. سخنرانی عمومی می‌تواند ترسناک باشد اما تمرین و آماده‌سازی می‌تواند این استرس را به حداقل برساند. برای ارائهي بهترین سمینار ممکن، گام اول این است که از برگزار کننده‌ی آن بخواهید انتظاراتش در مورد زمان و محتوای سمینار چیست.
سمینار خود را طوری سازمان‌دهی کنید که از یک سری نکات مهم با تصاویر و فعالیت‌های جالب ترکیب شده باشد. اعتماد به نفس خود را با برقرار تماس چشمی با مخاطبان، توجه به زبان بدن خود و واضح سخن گفتن نشان دهید.
۱. شکل و فرمت مورد انتظار را بشناسید. سمینارها می‌توانند در اشکال متنوعی ارائه شوند. با برگزار کننده‌ي سمینار صحبت کنید و از او در مورد انتظارات و توقعاتش از سخنان شما بپرسید. آنها شاید از شما بخواهند در مورد یک مقاله‌ي هنوز منتشر نشده بحث کنید یا شاید ترجیح دهند شما سخنرانی‌ای ارائه کنید که در آن تعامل کمتری با مخاطبان داشته باشید.
شما می‌توانید بپرسید: «آیا شما به دنبال یک سخنرانی هستید که بر روی یک تحقیق متمرکز است یا به دنبال یک تجربه‌ي تعاملی‌تر با مخاطب می‌گردید؟»
در بیشتر موارد طوری برنامه‌ریزی کنید که تعامل با مخاطبان در برنامه‌ي شما وجود داشته باشد. با اینکه نوع فعالیت‌ها ممکن است با هم فرق داشته باشند اما درگیر کردن مخاطب موجب مشارکت در بحث خواهد شد.
۲. مخاطب را در نظر بگیرید. مخاطبی که می‌خواهید با او صحبت کنید را بشناسید و اطلاعاتی که می‌خواهید عرضه کنید را در سطح علاقه و تجربه‌ی مخاطب عرضه کنید. اگر شما گروه مخاطبان را نمی‌شناسید از برگزارکننده‌ي سمینار بخواهید یک سری اطلاعات کلی و زمینه‌ای در مورد اعضای شرکت‌کننده به شما بدهد. اگر پیش از این با این گروه کار کرده‌اید پس از اطلاعات خودتان استفاده کنید تا سطح و نوع بحث را متناسب با علائق جمع هماهنگ کنید.
به عنوان مثال، در یک سخنرانی علمی در مقابل گروهی از دانشمندان، شما لازم نیست همه‌ی اصطلاحات تخصصی را توضیح دهید و می‌توانید مستقیماً و سریع‌تر به سراغ اصل مطلب بروید.
بسته به نوع مخاطب شما ممکن است به سراغ موضوعات مناقشه برانگیز بروید یا از پرداختن به این موضوعات بپرهیزید.
شما حتی می‌توانید قدری زودتر به محل برگزاری سمینار بروید و با برخی از شرکت‌کنندگان گفتگو کنید تا حس بهتری از فضای سمینار بگیرید. شما می‌توانید از شرکت‌کنندگان بپرسید: « چه چیز باعث شد که بخواهید در این سمینار مشخصاً شرکت کنید؟»
اگر قرار است یک سمینار تخصصی باشد پیش از جلسه با برخی از شرکت کنندگان صحبت کنید و از آنها بپرسید دوست دارند در این سمینار چه چیزی یاد بگیرند.
۳. بدانید که چه ابزارهایی برای سخنرانی فراهم است و شما چه چیزهایی لازم است با خود بیاورید. مطمئن شوید که با استفاده از هرگونه فناوری که در اتاق اجلاس از آن استفاده می‌شود راحت هستید. معنای این شاید این باشد که شما باید کار با پاورپوینت را به خوبی بلد باشید. یا شاید شما لازم باشد نحوه‌ي تعویض کردن اسلایدها را با به وسیله‌ی دکمه‌ي یا نشانگر تمرین کنید. حتی شاید لازم باشد نحوه‌ي گذاشتن و تنظیم میکروفون را هم بدانید.
به عنوان مثال، اگر شما قصد دارید از یک اسلاید در ارائه‌ی خود استفاده کنید قبلش مطمئن شوید که پروژکتور اتاق اجلاس به خوبی کار می‌کند.
۴. اسلایدهای مخاطب پسند بسازید و از جلوه‌ها و کمک‌های بصری بهره ببرید. همین‌که شروع به ساخت ارائه‌ی خود می‌کنید به این فکر کنید که آیا مخاطبان با تصاویر شما ارتباط برقرار می‌کنند یا نه. به عنوان مثال اگر شما از اسلاید استفاده می‌کنید پس این اسلایدها باید قابل‌رؤیت، واضح و به راحتی قابل خواندن باشند. از فونت درشت و جمله‌بندی واضح استفاده کنید. از استفاده از گرافیک‌های اضافی و زیادی بپرهیزید و از نوشته‌ها به صورت حداقلی استفاده کنید.
آگاه باشید که برای هر مخاطب در هر جایی بین یک تا دو دقیقه طول می‌کشد تا اسلاید شما را بخواند. بنابراین ارائهي خود را با اسلایدهای زیاد سنگین نکنید وگرنه نمی‌توانید ارائهي خود را در زمان مقرر به پایان برسانید. در عوض از تصاویر و عکس‌هایی استفاده کنید که با اطلاعاتی که ارائه می‌دهید هماهنگ باشند و مستقیماً به ذهن مخاطب سپرده شوند.
شما همچنین می‌توانید از دیگر سبک‌های بصری استفاده کنید مانند مدل‌ها، پوسترها، بروشورها و غیره. احساس نکنید که مجبورید فقط از اسلاید استفاده کنید و در عوض از خلاقیت خودتان بهره ببرید البته اگر نوع سمینار این اجازه را به شما می‌دهد.
۵. اگر لازم است هر محتوایی را بین مخاطبان پخش کنید. اگر سمینار شما بر روی بحث بر روی مقاله متمرکز است، فکر خوبی است که با همکاری برگزار کننده یک نسخه‌ي کاغذی از مقاله را چند روز قبل از برگزاری سمینار بین شرکت‌کنندگان احتمالی توزیع کنید. این کار موجب می‌شود که مخاطبان با ذهنی آماده و سؤال‌ها و نظرات مشخصی به جلسه بیایند. همچنین به شما هم اجازه می‌دهد مستقیماً سر مسائل عمیق‌تر و اساسی‌تر بروید زیرا می‌توانید فرض را بر این بگذارید که مخاطب سطحی از دانش مورد نیاز را پیش‌تر کسب کرده است.
اگر مقاله‌ای که شما پخش کرده‌اید کاری تمام نشده است خوب است که این موضوع را روی کاغذ قید کنید و در آغاز سخنرانی هم دوباره آن را تکرار کنید. با این کار مخاطبان احساس می‌کنند که شما از انتقادات سازنده و دیگر ایده‌ها استقبال می‌کنید.
۶. سمینار خود را یک بار در محل برگزاری سمینار از قبل تمرین کنید. وقتی محل برگزاری سمینار مشخص شد و محتوای دیداری شما آماده شد شما می‌توانید تا جایی که ممکن است تمرین کنید. از دوستان، اعضای خانواده، همکاران یا استاد راهنمای خود بخواهید که نقش مخاطب را در اجرای آزمایشی بازی کنند. از اجرای آزمایشی خود فیلم بگیرید و بعد آن را تماشا کنید تا بتوانید جاهایی را که می‌توانید بهتر کنید شناسایی کنید. آن‌قدر تمرین کنید تا احساس کنید که با محتوا و فرآیند سمینار کاملاً راحت هستید.
بعد از هر جلسه‌ی تمرین در مورد بخش‌هایی که خوب بودند و بخش‌هایی که هنوز جای کار دارند یادداشت برداری کنید.
۷. روز سمینار زودتر به محل برسید. خوب است روز سمینار قدری زودتر به محل بروید و ببینید همه چیز در اتاق اجلاس سر جای خودش هست یا نه. شما می‌توانید همچنین فایل ارائه‌ی خود را بارگذاری کنید یا بروشورها یا دیگر موارد را آماده کنید. این کار ضمناً به شما فرصت این را می‌دهد برای آخرین بار با برگزار کننده‌ي سمینار صحبت کنید و اگر مشکلی وجود دارد آن را برطرف کنید.
